Dla tłumacza poprawna polszczyzna jest umiejętnością nadrzędną (o innych umiejętnościach profesjonalnego tłumacza poczytasz tutaj). Niezaprzeczalnym faktem jest, że gramatyka i interpunkcja, wyczucie słów czy stylistyka są podstawą w dziedzinie przekładu. Rzadko jednak zdarza się, by na studiach filologicznych w jakikolwiek sposób ćwiczona była znajomość zasad języka polskiego. Na domiar złego język obcy stawiany jest na pierwszym miejscu, przez co brakuje czasu na szlifowanie języka polskiego. Z tego względu większość tłumaczy musi samodzielnie troszczyć się o rozwój swoich kompetencji w zakresie poprawnej polszczyzny.
Dlaczego poprawna polszczyzna jest tak ważna?
Znajomość zasad języka polskiego usprawnia i przyśpiesza pracę, ponieważ tłumacz nie traci czasu na zastanawianie się nad strukturą czy słowami. Co więcej, bogaty zasób słownictwa poprawia ogólną estetkę przekładu, w sposób dokładniejszy oddaje kontekst oraz ułatwia przekazanie informacji. Poprawna polszczyzna w zawodzie tłumacza świadczy o profesjonalizmie i elokwencji. Po oddaniu gotowego tekstu, w oczach klienta pojawia się sylwetka rzetelnego tłumacza, z którym warto nawiązać dłuższą współpracę oraz polecić innym.
Zakres poprawności językowej
Znajomość zasad języka polskiego odnosi się do wielu kwestii, dla tłumacza najbardziej przydatnymi są poprawność:
–ortograficzna (np. duże i małe litery, pisownia łączna i rozdzielna),
–interpunkcyjna (znaki interpunkcyjne, ich funkcje i zastosowanie),
–poprawność fleksyjna (odmiana nazw własnych osobowych, odmiana nazw pospolitych),
– skróty i skrótowce (reguły, kropka w pisowni skrótowców, wielkie i małe litery w pisowni skrótowców, itd),
–składniowa (związek zgody, związek rządu, skróty składniowe, itd),
–leksykalna (konstrukcje redundantne, szablon językowy, wyrazy modne, wyrazy mylone-paronimy),
–stosowania wybranych znaków wewnątrzwyrazowych i międzywyrazowych (pauza, półpauza, dywiz, kreska liczbowa, ukośnik, apostrof, punktory, separator).
Konsekwencje nieznajomości zasad języka polskiego
Nieznajomość poprawnej polszczyzny bezsprzecznie niesie za sobą szerokie spektrum problemów, którym tłumacz, prędzej czy później, będzie musiał stawić czoła.
Wszystkie nurtujące nas pytania wiążą się z intensywnym poszukiwaniem odpowiedzi. Przeszukiwanie książek i internetu jest czasochłonne. Tym samym tłumacz płaci za to swoim cennym czasem, powodując późniejsze opóźnienia. Jakie błędy pojawiają się najczęściej i jakie są ich następstwa?
Błędy ortograficzne, które popełniane są najczęściej w wyrazach: na pewno, naprawdę, w ogóle, na razie poza tym, na co dzień, à propos, co najmniej, sprzed, naprzeciwko, z powrotem.
Tłumaczenie zawierające błędy gramatyczne sprawi, że zrozumienie/odebranie zawartej informacji będzie dla czytelnika trudnością. Co więcej, występujące błędy interpunkcyjne mogą zaburzyć sens wypowiedzi i skutkować brakiem jakiejkolwiek czytelności.
Błędy stylistyczne z kolei prowadzą do błędnego łączenia form wyrazowych. Przykładem może być stosowanie wyrażenia pod rząd zamiast z rzędu czy też dlatego bo/ponieważ zamiast dlatego że. Poza tym w języku polskim również bardzo rażące są powtórzenia, z tego względu tak ważne jest bogate słownictwo, ponieważ nie przetłumaczymy danego słowa bez znajomości odpowiednika/synonimu w języku polskim. Ponadto powtarzalne stosowanie identycznych rozwiązań/struktur/słów odejmuje tekstowi docelowemu sporo punktów.
Bardzo dużym błędem w tłumaczeniach jest zastosowanie nieprawidłowego separatora w zapisie liczbowym, czyli przecinków i kropek. Błędny zapis doprowadzić może do popełnienia naprawdę znaczących pomyłek w tekście docelowym. W związku z tym tłumacząc dokumenty specjalistyczne, urzędowe czy finansowe tak bardzo ważny jest odpowiedni zapis liczbowy. Na przykład: zapis anglojęzyczny liczby 200,550 oznacza dwieście tysięcy pięćset pięćdziesiąt. Zapisany w sposób identyczny w tekście polskojęzycznym oznaczałby dwieście i pięćset pięćdziesiąt tysięcznych. Jeden, mały przecinek a różnica niesamowicie znacząca.
Nie ulega wątpliwości, że wszystkie powyżej wymienione błędy obniżają jakość tłumaczenia a to w konsekwencji naraża tłumaczy na straty: czasu, zleceń, pieniędzy i zazwyczaj dobrego imienia. Mając to na uwadze, niezbędna jest świadomość tego, jak znajomość zasad języka polskiego wpływa na karierę tłumacza.
Poprawna polszczyzna – jak o nią dbać?
- Czytać, czytać i jeszcze raz czytać! Czytanie jest niewątpliwie jednym z niezawodnych sposobów na udoskonalanie swojej polszczyzny więc postaw na literaturę naukową. Najlepiej, gdyby związana była ze specjalizacją, którą się zajmujesz, ponieważ ćwiczysz w ten sposób specyficzny żargon. Dodatkowo sięgaj po podręczniki zajmujące się poprawnością językową. Pozycje godne uwagi to na przykład „ Nowe Formy i normy, czyli poprawna polszczyzna w praktyce ” wydawnictwa naukowego PWN lub „ Licz się ze słowami ” Heleny Kajetanowicz.
- Kolejnym, łatwo dostępnym sposobem na wzbogacenie swojej wiedzy z zakresu języka polskiego są ciekawe materiały, które możesz znaleźć w serwisie YouTube. Pośród wielu vlogerów, na największą uwagę zasługują: polonistka Paulina Mikuła z kanału Mówiąc inaczej oraz Mateusz Adamczyk — doktorant na Wydziale Polonistyki Uniwersytetu Warszawskiego. Zajrzeć możesz też na wartościowe blogi takie jak: Polszczyzna, Językowe Dylematy czy na przykład Obcy język polski, ponieważ tam również znajdziesz wiele przydatnych informacji jak i interesujących ciekawostek.
- W razie jakichkolwiek wątpliwości, dotyczących znajomości zasad języka polskiego, skorzystać możesz z internetowych poradni: PWN lub narodowego korpusu języka polskiego PELCRA.
Jak powiedział filozof zajmujący się logiką i językiem:
Granice naszego języka oznaczają granice naszego świata.
Ludwig Wittgenstein
Dbajmy zatem o nasz język ojczysty oraz o poprawność językową, ponieważ jest to wielki atut, zarówno w życiu prywatnym, jak i zawodowym.
